W żargonie finansowym roi się od wieloznacznych zwrotów, skrótów oraz nazw instytucji. Sporządziliśmy listę terminów, które mogą Ci się przydać podczas czytania wiadomości lub rozmów z profesjonalistami.
A
ADR (American Depositary Receipt) – rodzaj instrumentu finansowego opartego na akcjach spółki zlokalizowanej poza Stanami Zjednoczonymi. Papiery wartościowe tego rodzaju notowane są na rynku regulowanym, a ich celem jest umożliwienie amerykańskim inwestorom lokowania kapitału na zagranicznych rynkach.
ASK – najniższa cena, po której sprzedający są skłonni sprzedać instrument w danym momencie (w odniesieniu do rynku akcji) oraz cena za pozycję LONG (w odniesieniu do rynku OTC/derywatów).
Agencja ratingowa – niezależna firma, której zadaniem jest ocena zdolności kredytowej banków, funduszy, firm, organizacji oraz rządów. Rating stanowi opinię agencji o stabilności finansowej ocenianego podmiotu, popartą odpowiednimi argumentami.
Akcja – papier wartościowy odzwierciedlający prawa własności w spółce akcyjnej.
Aktywo bazowe – aktywo finansowe, na którym oparta jest cena instrumentu pochodnego.
Akcje Blue Chip – duża, giełdowa spółka charakteryzująca się stabilną sytuacją finansową. Jest to firma ciesząca się dużą renomą wśród inwestorów oraz powszechnie uważana za godną zaufania. Przykładami akcji Blue Chips są Apple, Amazon czy Microsoft.
B
Bank Anglii (Bank of England) – bank centralny Wielkiej Brytanii. Nadzoruje politykę pieniężną, emituje walutę oraz reguluje banki i system finansowy. W jego skład wchodzi m.in. Rada Banku, czy Komitet ds. operacji na rynku pieniężnym
Bank Japonii (Bank of Japan) – bank centralny Japonii. Odpowiada za ustalanie polityki pieniężnej, stóp procentowych oraz emisję i monitorowanie walutowych i skarbowych papierów wartościowych. BoJ składa się z gubernatora, zastępcy gubernatora, członków Rady Polityki, dyrektorów i doradców.
BID – cena aktywa, za jaką inwestor może go sprzedać na giełdzie (w odniesieniu do rynku akcji) oraz cena za pozycję SHORT (w odniesieniu do rynku OTC/derywatów).
C
CAGR (Compound Annual Growth Rate) – wskaźnik określający stopę zwrotu z inwestycji podczas okresu jej trwania. Służy do porównywania strategii inwestycyjnych o różnych horyzontach inwestycyjnych, poprzez sprowadzenie ich do wspólnego mianownika w postaci średniorocznych wzrostów.
CAPM (Capital Asset Pricing Model) – model matematyczny obliczający opłacalność danej inwestycji w relacji do ryzyka jakie generuje względem innych inwestycji dostępnych na rynku.
CFD (Contract For Difference) – umowa między dwiema stronami, w której zobowiązują się one do rozliczenia między sobą kwoty równej różnicy między wartością pozycji otwarcia i zamknięcia. Jest to instrument pochodny, co oznacza, że jego cena zależna jest od wyceny danego aktywa bazowego (np. akcji lub pary walutowej). Specyfika tego instrumentu pozwala inwestować zarówno we wzrosty, jak i spadki cen.
D
DAX – najważniejszy indeks niemieckiej giełdy, obejmujący 40 spółek o największej kapitalizacji rynkowej.
Dywidenda – część zysku netto spółki przekazywana jej akcjonariuszom, najczęściej w formie pieniężnej. Wypłacanie dywidendy jest zależne od polityki dywidendowej danej firmy.
Długa pozycja – sytuacja, w której inwestor kupuje instrument finansowy (np. akcje, opcje, kontrakty terminowe itp.) w oczekiwaniu na wzrost jego ceny. Transakcja jest zyskowna, gdy cena instrumentu bazowego rośnie, natomiast przynosi straty, gdy jego cena spada.
E
EBIT (Earnings Before Interest and Taxes) – pozycja w rachunku zysków i strat, która wskazuje na rentowność firmy. Oblicza się ją jako przychód pomniejszony o wydatki (bez podatku i odsetek).
ETF (Exchange Traded Fund) – rodzaj kapitałowego papieru wartościowego, który śledzi dany sektor, indeks, towar lub inne aktywo bądź grupę aktywów. Struktura danego ETF-u pozostaje arbitralna i zależna jest od strategii jego twórców. Inwestowanie w ETF-y odbywa się na giełdzie w taki sam sposób, jak np. w akcje.
F
FED (Federal Reserve System) – bank centralny Stanów Zjednoczonych. Odpowiada za zapewnienie bezpiecznego, elastycznego i stabilnego systemu monetarnego i finansowego. FED składa się z siedmioosobowej Rady Gubernatorów, wybieranej na 14-letnią kadencję, a także 12 okręgowych banków, odpowiadających za dany obszar USA.
Futures/kontrakty terminowe – instrument finansowy zawierany w formie umowy między dwoma stronami, w której jedna z nich zobowiązuje się do kupna lub sprzedaży określonego aktywa w przyszłości po ustalonej cenie. Kontrakty terminowe stosowane są najczęściej w celu zabezpieczenia się przed zmianami cen lub do spekulacji na rynku.
Fundusz hedgingowy – spółka prywatnych inwestorów, której kapitałem zarządzają doświadczeni menedżerowie. Charakteryzuje się on większą swobodą w zakresie inwestowania niż tradycyjne fundusze. Hedge fundy mogą inwestować w różnego rodzaju aktywa, takie jak akcje, obligacje, instrumenty pochodne, stosując przy tym różne strategie inwestycyjne, takie jak np. hedging (zabezpieczenie się przed ryzykiem). Skierowane są one głównie do inwestorów instytucjonalnych oraz osób posiadających duży kapitał. Ze względu na swoją specyfikę i większe ryzyko inwestycyjne, fundusze te mogą osiągać zarówno wysokie zyski, jak i straty.
Fundusz powierniczy – specjalny rodzaj funduszu inwestycyjnego, stworzonego w celu zapewnienia finansowego wsparcia dla określonej osoby lub celu w przyszłości. Pieniądze te są zwykle inwestowane w różnego rodzaju aktywa, takie jak obligacje lub akcje, w celu wygenerowania dodatkowego dochodu. Właścicielem takiego funduszu jest osoba lub instytucja, zwana zarządcą funduszu, która ma obowiązek zarządzać nim zgodnie z wolą osoby, której fundusz ma służyć.
Fale Kondratieff’a – znana również jako „supercykl”. Cykl ekonomiczny charakteryzujący się wysoce innowacyjnymi rozwiązaniami technologicznymi, który to skutkuje długim okresem dobrobytu.
G
GDR (Global Depository Receipts) – instrument finansowy emitowany przez instytucję finansową w celu poświadczenia akcji zdeponowanych w banku. Pozwala na notowanie akcji spółek zagranicznych na giełdzie w innym kraju.
Galopująca inflacja – sytuacja, w której poziom cen w gospodarce rośnie bardzo szybko i w sposób niekontrolowany, w tempie co najmniej 10% rocznie (mierzone wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych).
Głębokość rynku – zdolność rynku do przyjęcia określonej liczby akcji lub innych papierów wartościowych bez powodowania znaczących zmian w ich cenie.
H
Hiperinflacja – okres bardzo wysokiej inflacji. Przyjmuje się, że hiperinflacja występuje wtedy, gdy średniomiesięczna inflacja w danej gospodarce jest wyższa niż 50% przez co najmniej kilka miesięcy. Przyczyną tego zjawiska jest drastyczne załamanie się systemu finansowego danego kraju oraz znaczny deficyt budżetowy, skutkujący dodrukowywaniem dużej ilości pieniędzy.
Handel algorytmiczny – rodzaj handlu na giełdzie, gdzie transakcje wykonywane są przez specjalne oprogramowanie, zwane algorytmami handlowymi. Algorytmy te są w stanie błyskawicznie analizować duże ilości danych i wyciągać z nich wnioski, co pozwala na szybkie reagowanie na zmiany na rynku.
I
IPO (Initial Public Offering) – procedura, której efektem jest wprowadzenie akcji prywatnej spółki po raz pierwszy do publicznego obiegu. Poprzez IPO spółka może pozyskać kapitał od inwestorów publicznych.
IRR (Internal Rate of Return) – jedna z metod oceny i porównywania rentowności projektów inwestycyjnych. Uwzględnia zmianę wartości pieniądza w czasie, co oznacza, że jest to stopa, przy której NPV = 0 (definicję NPV znajdziesz poniżej). IRR pokazuje realną stopę dochodu z inwestycji.
Instrument pochodny – instrument, którego wartość zależy od ceny instrumentu bazowego (np. akcji lub indeksu giełdowego). Nie jest to papier wartościowy, gdyż sam w sobie nie posiada żadnej wartości. Typowymi przykładami instrumentów pochodnych są kontrakty CFD, kontrakty futures i opcje.
Indeks S&P 500 – wyróżniający się indeks giełdy amerykańskiej, który obejmuje 500 spółek o największej kapitalizacji rynkowej i bardzo często służy jako punkt odniesienia dla aktualnego stanu gospodarki Stanów Zjednoczonych.
Indeks USDX (U.S. Dollar Index) – miara wartości dolara amerykańskiego (USD) w stosunku do koszyka sześciu innych walut, którymi są: euro (EUR), frank szwajcarski (CHF), jen japoński (JPY), dolar kanadyjski ( CAD), funt brytyjski (GBP), korona szwedzka (SEK).
J
JV (Joint Venture) – umowa biznesowa między dwiema lub więcej stronami, która łączy ich zasoby w celu osiągnięcia określonego celu. Może być to nowy projekt lub inny rodzaj działalności komercyjnej. W spółce JV każdy wspólnik odpowiada za swoje zyski, straty oraz wydatki.
K
Kicker – funkcja dodawana do danego instrumentu dłużnego, która daje posiadaczowi długu możliwość potencjalnego zakupu akcji emitenta w celu zwiększenia atrakcyjności instrumentu dla potencjalnych inwestorów.
Kryptowaluta – rodzaj aktywa cyfrowego, które wykorzystuje zaawansowane technologie do zapewnienia bezpieczeństwa i anonimowości transakcji. Są one wymieniane w sieci peer-to-peer bez potrzeby udziału banków czy innych instytucji finansowych.
Kapitalizacja rynkowa – łączna wartość spółki (akcji) danego emitenta, obliczona na podstawie aktualnego kursu giełdowego.
Krótka pozycja – sytuacja, w której inwestor sprzedaje aktywa rynkowe, spodziewając się utraty przez nich wartości. Handel jest opłacalny, gdy cena instrumentu bazowego spada, natomiast przynosi straty, gdy jego cena rośnie.
L
LIBOR (London Interbank Offered Rate) – stopa oprocentowania pożyczek na rynku międzybankowym w Londynie, ustalana w dni robocze o godzinie 11:00 GMT. Wyrażana jest w walutach amerykańskiej (USD), brytyjskiej (GBP), szwajcarskiej (CHF), japońskiej (JPY) i euro (EUR). LIBOR obliczany jest przez ICE Benchmark Administration (IBA) na podstawie średniej arytmetycznej oprocentowania w bankach uczestniczących w panelu LIBOR (wybrane banki dla każdej waluty). Stopa ta nie jest stopą transakcyjną, jednakże jest ważnym parametrem transakcji finansowych, gdyż w wielu krajach oprocentowanie kredytów i depozytów oparte jest właśnie o LIBOR.
M
Margin Call – narzędzie ochronne, mające pomagać w zarządzaniu ryzykiem związanym z handlem i zapobiegające dodatkowym stratom. Jest to powiadomienie od brokera ostrzegające, iż otwarte przez klienta pozycje są zagrożone możliwością przymusowego zamknięcia.
MFW (Międzynarodowy Fundusz Walutowy) – organizacja powołana w celu zmniejszania barier handlowych między krajami i stabilizacji kursów walutowych. Odpowiada również za udzielanie pomocy finansowej zadłużonym państwom członkowskim w zamian za przeprowadzenie określonych reform stabilizujących sytuację gospodarczą. Obecnie do MFW należy 190 krajów (stan na 2022 r.).
N
NASDAQ – pierwsza na świecie elektroniczna giełda. Jest to globalny rynek internetowy służący do obrotu papierami wartościowymi. Znajduje się tam większość największych technologicznych firm.
NPV (Net Present Value) – wskaźnik odzwierciedlający obecną wartość przyszłych przepływów pieniężnych. Odpowiada na pytanie, jaki zysk może przynieść planowana inwestycja, biorąc pod uwagę aktualną wartość pieniądza..
NYSE (New York Stock Exchange) – największa giełda na świecie. Obsługuje 2584 spółek giełdowych, zarówno krajowych, jak i zagranicznych (stan na 2022 r.).
O
Obligacje – rodzaj dłużnych papierów wartościowych. Kupując obligacje, inwestor wkłada pieniądze w dany podmiot i otrzymuje w zamian zobowiązanie tego podmiotu do zwrotu wpłaconych pieniędzy w określonym czasie oraz do wypłaty odsetek zgodnie z ustalonym harmonogramem. Obligacje są wykorzystywane przez firmy, gminy, państwa i suwerenne rządy do finansowania projektów i operacji.
OECD (Organization for Economic Co-operation and Development) – organizacja zrzeszająca 38 (stan na 2022 r.) wysoko rozwiniętych i demokratycznych krajów. Jej celem jest wspieranie państw członkowskich w ich wysiłkach na rzecz osiągnięcia jak najwyższego standardu życia ich obywateli.
Oligopol – sytuacja, w której na danym rynku dominuje kilka niezależnych firm (najczęściej w zbliżonych proporcjach).
OPEC (Organization of the Petroleum Exporting Countries) – organizacja, której celem jest kontrolowanie światowego wydobycia ropy naftowej, a także poziomu jej cen i opłat za usługi. OPEC zrzesza 13 krajów (stan na 2022 r.), a do największych producentów w jego szeregach należą Arabia Saudyjska, ZEA i Iran.
Obligacja zerokuponowa – obligacja nieoprocentowana, sprzedawana po cenie niższej niż cena wykupu.
P
PKB (Produkt Krajowy Brutto) – jedna z podstawowych miar w ekonomii. Reprezentuje ona łączną wartość towarów i usług wyprodukowanych w danym kraju, najczęściej prezentowaną za dany rok. PKB jest w praktyce najczęściej stosowaną miarą wielkości gospodarki.
PIP – najmniejsza kwota, o jaką dany instrument może zmienić swoją wartość.
P/E (Price to Earnings) – cena akcji spółki podzielona przez zysk na akcję. Jest to jedna z najczęściej używanych miar do określania wyceny akcji, gdyż pokazuje ile rynek jest skłonny zapłacić za daną akcję, w oparciu o jej przeszłe (trailing P/E) lub przyszłe zyski (forward P/E).
Penny stocks (akcje groszowe) – akcje małej firmy, które są sprzedawane za mniej niż 5 USD za akcję.
R
Rynek OTC (Over The Counter) – zdecentralizowany rynek, na którym handel akcjami, towarami, walutami lub innymi instrumentami odbywa się bezpośrednio między dwiema zainteresowanymi stronami, bez udziału centralnej giełdy. Handel prowadzony jest tam przez całą dobę (za wyjątkiem weekendów). Rynek FOREX jest przykładem rynku OTC.
RoR (Rate of Return) – wskaźnik pokazujący zysk lub stratę netto inwestycji w danym okresie, reprezentowany jako procent jej początkowego kosztu.
ROA (Return On Assets) – wskaźnik pokazujący, jak rentowna (zysk netto) jest firma w stosunku do wszystkich jej aktywów.
ROE (Return On Equity) – wskaźnik służący do oceny efektywności wykorzystania kapitału własnego w firmie. Określa ona stosunek zysku netto firmy do kapitałów własnych.
S
Strefa oporu – miejsce na wykresie (cena), gdzie podaż jest wystarczająco silna, aby zatrzymać lub odwrócić ruch wzrostowy. Jest to moment, w którym liczba zleceń sprzedaży przeważa nad zleceniami kupna, co powoduje spadek ceny.
Światowa Organizacja Handlu (WTO) – organizacja regulująca handel międzynarodowy między krajami. Jej podstawową funkcją jest pomoc eksporterom, importerom oraz producentom towarów i usług w zarządzaniu i ochronie ich działalności. WTO zrzesza 164 kraje (stan na 2022 r.).
Stopa bezrobocia – miara statystyczna pokazująca wielkość bezrobocia w danym kraju, wyrażona jako odsetek bezrobotnych w stosunku do liczby osób aktywnych zawodowo.
Schemat Ponziego – oszustwo inwestycyjne obiecujące wysoki zwrot przy niewielkim ryzyku. Jego działanie opiera się na generowaniu zwrotu dla wcześniejszych inwestorów z pieniędzy uzyskanych od późniejszych inwestorów. Oszustwo te jest podobne do piramidy finansowej, jako że oba z nich opierają się na wykorzystaniu środków od nowo pozyskanych inwestorów do opłacenia poprzednich.
SEC (Securities and Exchange Commission) – amerykańska, niezależna federalna agencja regulacyjna, której zadaniem jest promowanie zasady pełnej jawności oraz ochrona inwestorów przed nieuczciwymi praktykami na rynku papierów wartościowych.
SWAP – rodzaj transakcji, w której dwie strony zamieniają swoje obligacje lub inne aktywa na określony okres czasu. Jest to forma umowy, w której strony zgadzają się na wymianę aktywów na pewien okres, a następnie oddają je sobie z powrotem po upływie tego okresu.
Spółka Joint-Stock – spółka, której właścicielami są jej inwestorzy, gdzie wielkość części przedsiębiorstwa posiadanej przez każdego z nich determinowana jest ilością posiadanych akcji.
T
T-Bill (Treasury Bill) – krótkoterminowy dłużny papier wartościowy emitowany przez rząd USA, z terminem zapadalności do jednego roku.
Tick – najmniejszy ruch w cenie papieru wartościowego
V
Venture Capital – forma finansowania przedsięwzięć polegająca na doinwestowaniu danej firmy (najczęściej start-up lub small business) przez zewnętrznego inwestora (w postaci funduszu VC) w zamian za udziały lub akcje w danej spółce .
W
Warrant – rodzaj papieru wartościowego dający jego posiadaczowi pierwszeństwo przy zakupie przyszłych akcji po ustalonej cenie podczas przyszłych emisji, przy jednoczesnej akceptacji przez posiadacza niższej stopy wzrostu.
WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) – międzynarodowa stopa procentowa używana w Polsce do określenia oprocentowania kredytów i depozytów międzybankowych. Jest to podstawowa stopa procentowa używana w polskim sektorze bankowym, stanowiąca punkt odniesienia dla oprocentowania wielu rodzajów kredytów, w tym kredytów hipotecznych i kredytów dla przedsiębiorstw. WIBOR publikowany jest codziennie, a podmiotem odpowiedzialnym jest GPW Benchmark S.A.
Wolumen – łączna liczba papierów wartościowych, które zostały wymienione w określonym czasie (najczęściej w ciągu jednego dnia).
Wycena – zespół procedur, analiz i ocen, które prowadzą do określenia wartości przedsiębiorstwa według jego stanu w określonym momencie.
Wskaźnik TER (Total Expense Ratio) – wskaźnik, który służy do określenia całkowitych kosztów związanych z prowadzeniem funduszu inwestycyjnego. Obliczany jest jako stosunek całkowitych kosztów związanych z zarządzaniem funduszem do jego całkowitej wartości.
Wskaźnik R/R (Risk-Reward ratio) – miara pokazująca poziom ryzyka związanego z daną inwestycją w stosunku do potencjalnego zysku, jaki może ona wygenerować.
Wskaźnik PPI (Production Price Index) – jedna z głównych miar poziomu inflacji. PPI obrazuje poziom cen ustalanych przez producentów na różnych etapach procesu wytwórczego. Używany jest zwykle wraz z inną miarą inflacji – wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI).
Wskaźnik CPI (Consumer Price Index) – określany również jako inflacja bazowa. Jest to wskaźnik inflacji, który mierzy zmiany cen dóbr i usług konsumpcyjnych w danym okresie czasu.
Wskaźnik Bull/Bear – wskaźnik rynkowy określający stosunek pozycji długich do krótkich dla danego instrumentu finansowego.
Z
Zmienność – miara określająca wahania cen aktywów, w ciągu danego okresu czasu.
Zysk operacyjny – jedna z podstawowych miar rentowności przedsiębiorstwa, oznaczająca ilość pieniędzy, jakie dana firma zarobiła, biorąc pod uwagę wszystkie koszty bezpośrednio związane z prowadzoną przez nią działalnością operacyjną.
Zmienna stopa procentowa – stopa procentowa, która może się zmieniać w czasie, w zależności od sytuacji rynkowej. Jest ona częstwo stosowana w przypadku kredytów i depozytów bankowych, gdzie oprocentowanie ustalane jest na podstawie aktualnych warunków rynkowych.